⚠️  ނޯޓު: މިތާ އަދި އިތުރު ތަރުޖަމާތަކެއް ހުރުމުގެ މާނައަކީ، އޭގައިވާ ހުރިހާ އެއްޗެއް ރަނގަޅު ވާހަކައެއް ނޫނެވެ. އެ ތަރުޖަމާތަކުގައި މައްސަލަ އުޅެއެވެ. ހާޖަތައްޓަކައި އެ އިން ގޮތަށް ގެނެސްފައި ވިޔަސް، އޭގައިވާ ކުށްތަކަކަށް އަޅުގަނޑުމެން އިގުރާރެއް ނުވަމެވެ.  ⚠️

ﷲ ވަހީ ކުރެއްވިއެވެ: ’ހަމަކަށަވަރުން މި ގުރްއާން އެންމެ ސީދާ މަގަށް މަގުދައްކައެވެ. އަދި ހަމަކަށަވަރުން ސާލިހު އަމަލުތައް ކުރާ މުއުމިނުންނަށް ބޮޑުވެގެންވާ ދަރުމައެއް ހުރިކަމުގެ އުފާވެރި ޚަބަރު ދެއެވެ.‘ [الإسراء 9]

ރަސޫލު ﷲ ﷺ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ: ”ތިމަން ނަބިއްޔާގެ އުއްމަތުގެ ތެރެއިން، އެބައިމީހުން ކިރު ބޯ ފަދައިން، ގުރްއާން ބޯލާނެ ބަޔަކު ނުކުމެގެން އަންނާނެއެވެ.“ [المعجم الكبير 821]

ސަލަފުންގެ ބައެއް ބޭކަލުން ވިދާޅުވިއެވެ: ގުރްއާނުގައި (ޖެއްސެވޭ) މިސާލުތައް ތިމަންނައަށް އަޑުއިވޭ ހިނދު، ތިމަންނައަށް އެ ފަހުމް ނުވާނަމަ، ތިމަންނަގެ އަމިއްލަ ނަފްސުގެ މައްޗަށް ރޮމެވެ. އެހެނީ ހަމަކަށަވަރުން ﷲ ތަޢާލާ ވަހީ ކުރެއްވިއެވެ: ’އަދި އެ މިސާލުތައް ތިމަން އިލާހު މީސްތަކުންނަށް ޖައްސަވަމެވެ. އަދި (އިލްމު) ދަންނަ މީހުންނަށް މެނުވީ އެ މިސާލުތަކެއް ނުވިސްނެއެވެ.‘ [تفسير ابن كثير 1/208]

ﷲ ވަހީ ކުރެއްވިއެވެ: ’ފަހެ ތިޔަބައިމީހުން އެ ކަންކަމަށް އީމާންވެގެން ތިބި ފަދައިން އެބައިމީހުން ވެސް އީމާންވާ ނަމަ، ފަހެ އެބައިމީހުންނަށް ތެދުމަގު ލިބިއްޖެކަން ކަށަވަރެވެ. އަދި އެބައިމީހުން އެނބުރި ފުރަގަސްދީފި ނަމަ، ފަހެ އެބައިމީހުން ދެކޮޅުވެރި ކަމެއްގެ ތެރޭގައި މެނުވީ ނުވެއެވެ. ފަހެ އެބައިމީހުންގެ ކިބައިން، ﷲ ކަލޭގެފާނު ފުއްދަވާ ދެއްވާނެއެވެ. އަދި އެ އިލާހީ މޮޅަށް އައްސަވާވޮޑިގެންވާ، މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވާ އިލާހެވެ.‘ [البقرة 137]

ރަސޫލު ﷲ ﷺ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ: ”…އަދި ތިމަން ނަބިއްޔާގެ އުއްމަތް، ހަތްދިހަ ތިން ބައިގަނޑަށް ބައިބައިވެގެން ދާނެއެވެ. އެ ހުރިހާ ބައިގަނޑެއް ވެސް ވަނީ ނަރަކައިގައެވެ. އެއް ބަޔަކު ފިޔަވައެވެ.“ (މީސްތަކުން) ދެންނެވިއެވެ: އޭ ﷲ ގެ ރަސޫލާއެވެ. އެއީ ކޮން ބަޔެއްތޯއެވެ؟ އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ: ”އެއީ ތިމަން ނަބިއްޔާ އަދި ތިމަން ނަބިއްޔާގެ ސަހާބީން މި ތިއްބެވި ގޮތެއްގެ މަތީގައި ތިބި މީހުންނެވެ.“ [جامع الترمذي 2641]

އިމާމު ބަރްބަހާރީ [329 ހ.] ވިދާޅުވިއެވެ: ދަންނާށެވެ. އިސްލާމް ދީނަކީ ސުންނަތެވެ. އަދި ސުންނަތަކީ އިސްލާމް ދީނެވެ. އަދި އެއިން އެއް ކަމެއް، އަނެއް ކަމަކާ ލައިގެން މެނުވީ ގާއިމެއް ނުކުރެވޭނެއެވެ. [شرح السنة للبربهاري 1]

ﷲ ވަހީ ކުރެއްވިއެވެ: ’ހަމަކަށަވަރުން އުޑުތަކާއި، ބިމުގައި ވާހާ ތަކެއްޗެއް ﷲ ތިޔަބައިމީހުންނަށްޓަކައި ޚިދުމަތްތެރި ކުރެއްވިކަން، ތިޔަބައިމީހުންނަށް ނޭނގޭހެއްޔެވެ؟ އަދި އެ އިލާހުގެ ނިއުމަތްތައް ފާޅުވެގެންވާ ގޮތުގައްޔާއި، ފޮރުވިގެންވާ ގޮތުގައި ތިޔަބައިމީހުންގެ މައްޗަށް ފުރިހަމަކޮށްދެއްވިއެވެ. އަދި އެއްވެސް އިލްމަކާ ނުލާ، ނުވަތަ ތެދުމަގަކާ ނުލާ، ނުވަތަ އަލިކަން ދެނިވި ފޮތަކާ ނުލާ، ﷲ އާމެދު ޖަދަލުކުރާ ބަޔަކު، މީސްތަކުންގެ ތެރެއިން ވެއެވެ.‘ [لقمان 164]

ރަސޫލު ﷲ ﷺ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ: ”ތިޔަބައިމީހުންގެ ގާތަށް އިލްމު ހޯދާ ބަޔަކު އަންނާނެއެވެ. ފަހެ ތިޔަބައިމީހުންނަށް އެބައިމީހުން ފެނިއްޖެ ނަމަ، ފަހެ އެބައިމީހުންނަށް ބުނާށެވެ: މަރުހަބާއެވެ. ރަސޫލު ﷲ ﷺ ގެ ވަސިއްޔަތައިގެން މަރުހަބާއެވެ. އަދި އެބައިމީހުންނަށް އުނގަންނައިދޭށެވެ.“ [سنن ابن ماجه 247]

ޢަބްދު ﷲ ބިން އަލްމުބާރު [181 ހ.] އަށް ދެންނެވުނެވެ: އޭ އަބޫ ޢަބްދުއްރަޙްމާނެވެ. ގޭގައި އެކަނި އިނުން ގިނަކުރަނީހެއްޔެވެ؟ އެކަލޭގެފާނު ވިދާޅުވިއެވެ: ތިމަންނަ ވަނީ އެކަންޏެއް ނޫނެވެ. ތިމަންނަ ވަނީ ނަބިއްޔާ ﷺ އަދި އެކަލޭގެފާނުގެ ސަހާބީންގެ ތެރޭގައެވެ. އެބަހީ: ފޮތް ބަލާ (ކިޔާ ހެދުމުގައެވެ.) [الجامع لأخلاق الراوي وآداب السامع 1752]

ﷲ ވަހީ ކުރެއްވިއެވެ: ’އޭ އީމާންވެއްޖެ މީސްތަކުންނޭވެ. ތިޔަބައިމީހުން ރުކޫ ކުރާށެވެ. އަދި ސަޖިދަ ކުރާށެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުންގެ ވެރި ރައްބަށް އަޅުކަން ކުރާށެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުން ހެޔޮ ކަންތައް ކުރާށެވެ. (އެއީ) ތިޔަބައިމީހުން ދިންނަވައި ކާމިޔާބުވޭތޯއެވެ.‘ [الحج 77]

ނަބިއްޔަ ﷺ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ: ”ތިޔަބައިމީހުންގެ ތެރެއިން މީހަކު އޭނާގެ އަޚާއަށް މަންފާ ކޮށްދެވެން ހުރި ނަމަ، ފަހެ އޭނާ އެކަން ކުރާށެވެ.“ [صحيح مسلم 2199]

އިމާމު މާލިކު [179 ހ.]، އިމާމު ޝާފިޢީއަށް ވަސިއްޔަތް ކުރެއްވި ކަމުގައި ވެއެވެ: ރަށްފުށުގައި ދިރިނޫޅޭށެވެ. އެ ހިނދު ތިބާގެ އިލްމު ގެއްލެނިވެގެން ހިނގައިދާނެއެވެ. އަދި ދިރުހަމް ހޯދަން މަސައްކަތް ކުރާށެވެ. އަދި މީސްތަކުންގެ މައްޗަށް ބޭނުން ޖެހިފައިވާ މީހަކަށް ނުވާށެވެ. އަދި ޖާހު ހުރި މީހަކު އެހީތެރިއެއްގެ ގޮތުގައި ނަގާށެވެ. އެއީ އާންމު މީސްތަކުން ތިބާ ކުޑައިމީސް ނުކުރުމަށްޓަކައެވެ. އަދި ވެރިއެއްގެ ގާތުގައި ތިބާ ދަންނަ މީހަކުވާ ހާލު މެނުވީ، އޭނާގެ ގާތަށް ތިބާ ނުވަންނާށެވެ. އަދި ބޮޑު މީހަކާއެކު ތިބާ އިށީންނަ ނަމަ، އޭނާއާ ތިބާއާ މެދުގައި ހުސް ޖާގައެއް ބަހައްޓާށެވެ. އެއީ ތިބާއަށް ވުރެ ގާތް މީހަކު އޭނާ ގާތަށް އައުމުން، އޭނާ އެ މީހާ ގާތްކޮށް، ތިބާ ދުރުކޮށްގެން، ދެން ތިބާގެ ހިތުގައި އެއްޗެއް ހީވިޔަ ނުދިނުމަށް ޓަކައެވެ. [شرح الخرشي 1/35]

ﷲ ވަހީ ކުރެއްވިއެވެ: ’…ތިޔަބައިމީހުންގެ ތެރެއިން އީމާންވި މީހުންނާއި އިލްމު ދެވިގެންވާ މީހުން، ﷲ ދަރަޖަތަކަކަށް އުފުއްލަވައެވެ. އަދި ތިޔަބައިމީހުން ކުރާ ކަންތައް ﷲ މޮޅަށް ދެނެވޮޑިގެންވެއެވެ.‘ [المجادلة 11]

ނަބިއްޔަ ﷺ ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ: ”ﷲ މީހަކަށް ހެޔޮ ގޮތް އިރާދަ ކުރައްވައިފި ނަމަ، އެ އިލާހު އެ މީހަކަށް ދީން ފަހުމް ކޮށްދެއްވައެވެ.“ [صحيح البخاري 71]

އިމާމު ޝާފިޢީ [204 ހ.] (ޅެންބައިތެއްގައި) ވިދާޅުވިކަމަށް އައިސްފައިވެއެވެ: (އަހަރެންގެ ޝައިޚު) ވަކީޢު ގާތު، އަހަރެންގެ ހިތުދަސް ކުރުމުގެ ބާރު ދެރަކަމުގެ ޝަކުވާ ދެންނެވީމެވެ. ފަހެ ފާފަތައް ދޫކުރުމަށް އެކަލޭގެފާނު އަހަރެންނަށް އިރުޝާދު ދެއްވިއެވެ. އަދި ވިދާޅުވިއެވެ: ހަމަކަށަވަރުން އިލްމަކީ ފަޟްލެއްކަން ދަންނާށެވެ. އަދި ﷲ ގެ ފަޟްލު، (ނުކިޔަމަންތެރި) ފާފަވެރިއަކަށް ދެއްވިގެން ނުވެއެވެ. [الداء والدواء 52]

ﷲ ވަހީ ކުރެއްވިއެވެ: ’އަދި އެފަދައިން އަރަބި ބަހުންވާ، ހުކުމް ކުރުވަނިވި (ފޮތެއް) ގޮތުގައި، ތިމަން އިލާހު އެ (ގުރްއާން) ބާވައިލެއްވީމެވެ. އަދި އިލްމުގެ ތެރެއިން ކަލޭގެފާނާ ހަމައަށް އައި ކަންތަކަށް ފަހު، ދެން އެބައިމީހުންގެ ހަވާނަފުސަށް ކަލޭގެފާނު ތަބާވެ ވަޑައިގެންފިނަމަ، ﷲ އާ ދެކޮޅަށް ނަސްރު ދޭނެ ފަރާތަކުވެސް އަދި ރައްކާތެރި ކުރާނެ ފަރާތަކުވެސް ކަލޭގެފާނަކަށް ނުވާނެއެވެ.‘ [الرعد 39]

ޒައިދު ބިން ޘާބިތު ވިދާޅުވިކަމަށް ރިވާވެގެންވެއެވެ: ރަސޫލު ﷲ އަށްޓަކައި، ތިމަންނަ ޔަހޫދީން ލިޔާ ބަސްތައް އުނގެނުމަށް، އެކަލޭގެފާނު ތިމަންނައަށް އަމުރު ކުރެއްވިއެވެ. އެކަލޭގެފާނު ޙަދީޘް ކުރެއްވިއެވެ: ”ﷲ ގަންދީ ބުނަމެވެ. ހަމަކަށަވަރުން (އެއްވެސް) ލިޔުމެއްގެ މައްޗަށް ޔަހޫދީންނަށް ތިމަން ނަބިއްޔާ އިތުބާރެއް ނުކުރައްވަމެވެ.“ (ޒައިދު) ވިދާޅުވިއެވެ: ފަހެ މަހެއްގެ ދެބައިކުޅަ އެއްބައި ތިމަންނައަށް ވޭތު ނުވަނީސް، އެކަލޭގެފާނަށްޓަކައި ތިމަންނަ އެ ބަސް ދަސްކޮށްފީމެވެ…“ [جامع الترمذي 2715]

ޢުމަރުގެފާނު ވިދާޅުވިކަމަށް ރިވާވެގެންވެއެވެ: ތިޔަބައިމީހުން ސުންނަތުގައި ފިގުހުވެރި ވާށެވެ. އަދި އަރަބި ބަހުގައި ވެސް ފިގުހުވެރި ވާށެވެ. އަދި ގުރްއާނުގައިވާ އަރަބި ބަސްތަކުގެ މާނަ ދެނެގަންނާށެވެ. އެހެނީ ހަމަކަށަވަރުން އެ ގުރްއާން ވަނީ އަރަބި ބަހުންނެވެ… [مصنف ابن أبي شيبة 29914]